Zrównoważony rozwój, co to jest?
Po raz pierwszy pojęcie zrównoważonego rozwoju pojawia się w raporcie ECED z 1987r.
„Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”[1]
W Polsce pojęcie zrównoważonego rozwoju doczekało się definicji w ustawie Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001r.
„zrównoważony rozwój – rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.”[2]
W definicji ustawy podkreślony jest aspekt społeczno-gospodarczy oraz pojęcie zachowania równowagi przyrodniczej jako warunku osiągnięcia celu jakim jest rozwój nie pogarszający jakości życia przyszłych pokoleń.
Zrównoważone projektowanie
Często dyskusja na temat budownictwa sprowadza się do kwestii efektywności energetycznej. Łatwiej jest bowiem zmierzyć zapotrzebowanie budynku na energię niż wypracować kryteria porównawcze jakości przestrzeni. Jakie warunki muszą być spełnione aby zespół budynków pozytywnie wpływał na komunikację międzyludzką, sprzyjał nawiązywaniu więzi społecznych? Jakość życia mierzona jakością relacji międzyludzkich jest równie ważna z perspektywy zrównoważonego rozwoju.
Przetwarzanie zasobów naturalnych wpisane jest w naturę procesu produkcyjnego. Zgodnie z druga zasadą termodynamiki wzrost nieuporządkowania jest konsekwencją każdego działania i jest niezależny od intencji człowieka. W kontekście architektury wydaje się zasadne poszukiwanie modeli minimalizujących wpływ ingerencji w środowisko naturalne w całym cyklu trwania obiektu od etapu zamierzenia inwestycyjnego, przez etap projektowy, poprzez budowę, użytkowanie obiektu do etapu rozbiórki czy recyklingu.
Wydatek energetyczny użytkowania budynku jest tym mniejszy im logiczniejsza jest jego struktura funkcjonalna. Dotyczy to również zagospodarowania terenu. Sytuacja w której projekt terenu wymusza nieoptymalną ścieżkę poruszania się pracowników po terenie nie ma nic wspólnego z naturą, choćby ścieżkę kreśliła najbardziej organiczna z linii. Wydeptana ścieżka „na skróty” przez nawet najpiękniej zaprojektowany trawnik jest w moim odczuciu doskonałą ilustracją czym powinno być zrównoważone projektowanie.
Przyroda bowiem ściśle optymalizuje straty energii dążąc do osiągnięcia stanu równowagi. Kształt kropli wody jest stanem równowagi między napięciem powierzchniowym, lepkością cieczy, ciśnieniem, temperaturą i grawitacją. Zrównoważone projektowanie powinno polegać nie na ślepym naśladowaniu form natury lecz na odkrywaniu i podążaniu za zasadami jej logiki i optymalizacji wydatkowania energii.
W kontekście budownictwa pojawia się pytanie o optymalne wykorzystanie potencjału lokalizacji w której planowana jest inwestycja. Tak jak niesposobna jest wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki tak samo nie ma dwóch identycznych lokalizacji. Każda zawiera indywidulane i wyjątkowe wartości które muszą zostać ujawnione przez projektantów. Tak jak rzeźbiarz dostrzega docelową formę w surowej bryle kamienia, tak architekt widzi wieloaspektowy potencjał drzemiący w każdej nieruchomości – zabudowanej bądź nie.
Powstaje pewne niebezpieczeństwo gdy inwestor na etapie planowania zamierzenia inwestycyjnego ekstrapoluje istniejący obiekt w innej lokalizacji. Czynność ta może dostarczyć wstępnych danych niezbędnych to szacowania kosztów inwestycji, natomiast nie może być traktowana jako próba pominięcia etapu koncepcji architektonicznej. To na tym etapie zapadają strategiczne decyzje dotyczące procesu które będą miały konsekwencje nie tylko na etapie budowy ale również na najbardziej kosztownym i rozłożonym w czasie etapie użytkowania i konserwacji budynku. Koncepcja architektoniczna jest kluczowym etapem z punktu widzenia zrównoważonego projektowania, bowiem to tu zachodzi etap syntezy zamierzenia inwestycyjnego w kontekście konkretnej lokalizacji. Efektem koncepcji architektonicznej powinno być opracowanie planu realizującego zamierzenie inestycyjne w sposób optymalny gospodarującego zasobami nieruchomości celem zachowania równowagi przyrodniczej.
WM
[1] Our common future, G. H. Brundtland, Oxford University Press, 1987
[2] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska, Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 627